جمله‌های مرکب در مثنوی مولانا و تبیین الگوهای دستوری و روابط معنایی و منطقی‌ آنها

ترکیب، همیشه در دستور زبان با چالش‌هایی همراه بوده است. اختلاف نظر در تقسیم بندی ساختمان واژگان و جمله‌ها نیاز به توضیح نیست. هدف از این مقاله، شناخت جمله‌های مرکب و آشنا شدن با ساخت و اقسام جمله‌های مزبور است که از این رهگذر یکی از عناصر انسجام مثنوی به نام روابط معنایی منطقی هویدا می‌شود. کتاب‌های دستورزبان هنگام مطالعۀ ساختمان جمله، در توضیح و تبیین جملۀ مرکب نظرهای متفاوتی ارائه کرده اند. تقسیم اینگونه جمله‌ها به «همپایه» و «مرکب»، باعث ایجاد ابهام شده است. عده‌ای، جمله‌های مرکب را منحصر به جمله‌های مرکب وابسته می‌دانند و مرکب‌دانستن جمله‌های پیوسته را نپذیرفته‌اند؛ این مقاله با بررسی پیشینۀ تعاریف و بحث‌هایی دربارۀ جملۀ مرکب، دیدگاه‌های مزبور را نقد و ساخت دستوری جمله‌های پیوسته و وابسته را در مثنوی تبیین می نماید و انواع تازه‌ای از جمله های پیوسته را به تقسیم‌بندی‌های پیشین می افزاید. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی از نوع توسعه-ای و مطالعۀ موردی است. جامعۀ هدف شش دفتر مثنوی بوده و داده‌ها بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای گردآوری شده است. نتیجه، اینکه وضعیت و جایگاه جمله‌های مثنوی را از هر حیث می‌شناساند و به نفع زبانشناسی و بلاغت به پایان می‌رساند. نگارنده تصویری دقیق و توصیفی درزمانی از جمله های مثنوی فراهم نموده و گزارش معناداری از ویژگی‌های زبانی آن ارائه می‌نماید و سعی می‌شود نکته‌های بدیعی مثل ساخت نحوی و صرفی و اقسام جمله های مثنوی ارائه کند و بسیاری از بخش‌ها را آنقدر تکرار کند تا به نتیجه‌ای منطقی دست یابد.